زندگینامه – اساتید تمدن اسلامی

عبدالقادر مراغه ای (754-838 هـ):

ابن غیبی عبد القادر مراغی صاحب آثار نظری در علم ،موسیقی در شهر مراغه آذربایجان تولد یافته است. مرگ وی در شهر هرات و به بیماری و با یا طاعون اتفاق افتاده است. پدر عبد القادر به گفته خود او در انواع علوم ید طولا و مرتبه اعلی داشته و موسیقی نیز میدانسته است. عبد القادر این علم را پیش پدر و پس از حفظ قرآن یاد گرفته است و خود علت آموزش موسیقی را مهارت یافتن در تلاوت قرآن با نغمات طیبه از سر وقوف ذکر میکند.

عبد القادر پس از کسب علوم رایج عصر خود در مراغه به شهر تبریز رفته است. در روزگار او شهر مراغه از شهرهای بسیار آبادان و مهد علم و ادب جهان اسلام بود وی در دربار جلال الدین حسین بن شیخ اویس ایلکانی سلطان جلایریان به شغل دیوانی پرداخته و مدتی نیز به عنوان حاکم عراق به کار پرداخته است و پس از فتح بغداد توسط امیر تیمور به سمرقند رفته و در آنجا به تعلیم موسیقی پرداخته و بزرگترین موسیقیدان و خواننده دربار امیر تیمور شده است. جلایریان در توسعه موسیقی ترکی ایرانی اهتمام داشتند و عبد القادر هنگام اقامت در تبریز در مسابقه ده هزار دیناری که از سوی رضا رضوانشاه استاد موسیقی تبریز برگزار شده بود برنده آن شناخته شده است.

پس از وفات امیر تیمور در ٨٠٧ هـ به دربار خلیل حاکم سمرقند و شاهرخ انتساب یافته است و در همین زمان کتاب الادوار را که به زبان ترکی نگاشته بود به سلطان مراد دوم عثمانی تقدیم داشته است. فرزند کهتر ابن غیبی موسوم به عبد العزیز هم در علم موسیقی سرشناس بوده است و تقاوة الادوار اثر اوست که او نیز آن را به سلطان مراد دوم عثمانی تقدیم کرده است. عبد القادر مراغه ای پس از مرگ نیز مورد تجلیل و احترام علمای فن قرار گرفته است و هر کس که به تألیف رسالات موسیقی اهتمام کرده از او به عزّت یاد کرده است.

در زندگی و آفرینش عبد القادر مراغه ای نکته ای که بسیار قابل اهمیت است این است و که وی بدون تعصبات ملی دو زبان فارسی و عربی را نیک اموخته و ضمن ترکی نویسی چند اثر هم به فارسی بر جای گذاشته است گرچه او به موسیقی ملی ترکی – ایرانی  خدمات شایانی کرده است و هنوز بقایای آهنگهای ترکی عبد القادر در موسیقی ترکی باقی مانده اطلاع وسیعی از ادبیات غیر ترکی ایران نیز داشته است.

آثار ابن غیبی عبدالقادر مراغه ای در موضوع موسیقی عملی و تعریف آلات موسیقی بسیار پراهمیت است از ابن غیبی چند کتاب به ترکی و فارسی بر جای مانده است که عبارت اند از:

1. الادوار

2. مجالس

3. دیوان شعر ترکی

4. کنزالالحان

5. مقاصدالالحان

6. جامع الالحان

7. کنزالتحف

8. شرح الادوار

مولانا صفى الدين عبدالمؤمن بن يوسف بن فاخر اورموی (۶۱۳ – ۶۹۳ هـ):

معروف ترین نظریه پرداز موسیقی است. وی در یک خانواده آذربایجانی در شهر کهن تاریخ ارومیه چشم به جهان گشود. وی در فرجامین سالهای خلافت المستعصم، آخرین خلیفۀ عباسی در مجموعه ی علمی وابسته به دربار درباره نظریه علم موسیقی درس گفت او کتابدار و مستنسخ بود و خطی خوش داشت و در خط خوش او را با یاقوت و ابن مقله مقایسه کرده اند.

هلاکو بعدها برای او ماهیانه هزار دینار مقرر کرد تا به فرزندان بزرگان حکومت موسیقی بیاموزد. دو تن از فرزندان شمس الدین جوینی، صاحب دیوان مغول، به نامهای بهاء الدين محمد و شرف الدین هارون از شاگردان او بودند که بعدها شهرت مقبول آواز یافتند.

صفی الدین کتاب معروف خود موسوم به الرسالة الشرقيه فى النسب التأليفيه را به شرف الدین هارون تقدیم کرد. او در بغداد رئیس دیوان انشاء نیز شد و در سال ۶۹۳ هـ  در زندان درگذشت.

رسالات او شامل:

1. ایقاع

2. شرفیه

3. الادوار

بونصر فارابی (259-339 هـ):

فارابی از دانشمندان ایرانی است که در علوم فلسفه، طب، موسیقی، جامعه شناسی و ریاضیات تخصص دارد. او پیروی فلسفه ی مشا ارسطو میباشد و آثار مهمی در خصوص فلسفه ی ارسطو نگاشته است که به همین سبب او را معلم ثانی مینامند.

او در منطقه ی فاراب، منطقه ای در ماورالنهر یا افغانستان امروزی بدنیا آمد.

شاهکار تالیفی موسیقی او “موسیقی کبیر” نام دارد.